ՀՀ ԱԳ նախկին նախարար Վարդան Օսկանյանի հրապարակումը․
«Այսօր ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը Վաշինգտոնում կընդունի Նիկոլ Փաշինյանին և Իլհամ Ալիևին։ Հավանական է, որ հանդիպումն ավարտվի համաձայնագրով՝ Ադրբեջանի և Նախիջևանի միջև տարանցիկ ճանապարհի վերաբերյալ, որը կներկայացվի որպես ԱՄՆ միջնորդությամբ ձեռք բերված «առաջընթաց» և գուցե անգամ կնշանավորվի «Թրամփի ճանապարհ միջազգային խաղաղության և բարգավաճման համար» (TRIPP) անվանմամբ։
Նախքան ծափահարելը, պետք է հստակ ասել․ նշանակություն չունի՝ միջանցքը տնօրինվելու է Հայաստանի, ԱՄՆ-ի, թե ինչ-որ «միջազգային կառավարչի» կողմից, վարձակալվելու է հարյուր, տասը, թե մեկ տարով, ներկայացվելու է որպես «չեզոք Սյունիքի ճանապարհ», թե փաթեթավորվելու է այլ դիվանագիտական զուսպ ձևակերպումներով։ Փաստը մնում է այն, որ Հայաստանը համաձայնվում է ժամանակավորապես կամ մշտապես զիջելու իր ինքնիշխան տարածքի որևէ հատվածի վերահսկողությունը, և դա անընդունելի է։ Իրական վրդովվեցնող հանգամանքը ոչ թե այն է, թե այս գործարքը «լավն» է կամ «վատը», այլ այն, որ այն ընդհանրապես գոյություն ունի։
Արդեն մի քանի տարի շարունակ այսպես կոչված «Զանգեզուրի միջանցքը» Բաքվի կողմից օգտագործվել է որպես քաղաքական զենք՝ հարցականի տակ դնելու Հայաստանի ինքնիշխանությունը և վերաձևելու հետպատերազմյան կարգավորումը։ Այժմ, այս պահանջը կտրուկ մերժելու փոխարեն, Վաշինգտոնի միջնորդությունը այն ավելի է լեգիտիմացրել՝ ադրբեջանական արհեստածին պահանջը վերածելով «ստեղծագործական լուծումների» քննարկման թեմայի։ Սա դիվանագիտական առումով նույնն է, ինչ բանակցել՝ այգուդ տարածքից որքան ես պատրաստ զիջել, փոխարենը պահանջել, որ ցանկապատը մնա իր տեղում։
Կառավարման մոդելների, վարձակալության ժամկետների և կառավարչի չեզոքության մասին «տեխնիկական» քննարկումների միջոցով Հայաստանը ներքաշվում է մի թակարդ, որը միջանցքը ներկայացնում է որպես անխուսափելի։ Երբ քննարկումը տեղափոխվում է այն հարթություն, թե ինչպես պետք է գործի միջանցքը այլ ոչ թե՝ պե՞տք է արդյոք այն գոյություն ունենա, ինքնիշխանության հիմնական սկզբունքը արդեն իսկ խախտված է։
Պետք է հստակ ասել․ Հայաստանը երբեք չի համաձայնվել որևէ երկրի տրամադրել արտատարածքային մուտք Սյունիքով։ Հայաստանի օրենքը բացահայտ արգելում է նման նպատակով հող վարձակալելը։ «Խաղաղության խաչմերուկ» նախաձեռնությունը՝ Հայաստանի իսկ առաջարկած մոդելը, նախատեսում է տարածաշրջանային հաղորդակցություն, որը հիմնված է ինքնիշխանության, իրավազորության, փոխադարձության և հավասարության վրա։ «TRIPP» գործարքը, որով ճանապարհի մի հատված երկարաժամկետ կտրվի ԱՄՆ վերահսկողությանը, խախտում է այս բոլոր չորս սկզբունքները։
Իրանն արդեն բաց տեքստով հայտարարել է, որ չի հանդուրժի Սյունիքում որևէ օտար ներկայություն։ Այս զգուշացումները պարզապես հռետորաբանություն չեն․ Սյունիքը և՛ Հայաստանի ռազմավարական կենսական գոտին է, և՛ հյուսիս-հարավ առանցքի կարևոր օղակ։ Այն աշխարհաքաղաքական շոուի առևտրի առարկայի վերածելը վտանգում է թե՛ Հայաստանի անվտանգությունը, թե՛ տարածաշրջանային կայունությունը։
Գործարքի կողմնակիցները կհայտարարեն, թե սա «իրատեսական» փոխզիջում է խաղաղ բանակցություններն առաջ մղելու համար։ Բայց դա ի՞նչ տեսակ խաղաղություն է, եթե սկսվում է կողմերից մեկի ինքնիշխանության խաթարմամբ։ Ոմանք կարող են պնդել, թե ԱՄՆ ներկայությունը «չեզոք երաշխիք» է։ Սակայն չեզոքությունը իմաստազրկվում է, երբ հենց միջնորդավորված միջանցքն է կատարում Ադրբեջանի պահանջը։
Եթե նպատակը իսկական խաղաղությունն է, այն պետք է վստահություն ներշնչի երկու կողմերին էլ։ Եթե Ադրբեջանը պնդում է, որ չի կարող վստահել սովորական հայկական ճանապարհներին՝ Նախիջևան հասնելու համար առանց «Թրամփի» միջանցքի, ապա փոխադարձության սկզբունքով անհրաժեշտ է «Թրամփի» միջանցք՝ Ադրբեջանի տարածքում, որպեսզի հայերը նույնպես ապահով հասնեն Կասպյան ավազան՝ առևտրի կամ ճանապարհորդության նպատակով։
Փաշինյան-Ալիև-Թրամփ հանդիպումը որոշ շրջանակներում կարող է ներկայացվել որպես դիվանագիտական նվաճում։ Իրականում այն վտանգ է պարունակում՝ խաղաղության գործընթացում ամրապնդել անընդունելի զիջում։ Միջանցքի քննարկումը երբեք չպետք է օրակարգ մտներ։ Դրա պայմանների շուրջ «խելացի» փոխզիջումներին ծափահարելու փոխարեն, միակ սկզբունքային դիրքորոշումը դրա ամբողջական մերժումն է»։
