Թեեւ Լեռնային Ղարաբաղում հակամարտությունը կարող է թվալ անհասկանալի տեղական վեճ՝ դեպի ծով ելք չունեցեղ ինչ-որ լեռների շուրջ, որոնք քիչ են հուզում աշխարհի մնացած երկրներին, կա առնվազն երեք լուրջ պատճառ, թե ինչու է այս 30-ամյա հակամարտության վերջին բռնկումը կարեւոր հեռավոր Արեւմտյան Ասիայի համար, Nikkey Asia-ի համար իր հոդվածում գրում է Էնդրյու Նորթը:
«Նախ՝ Թուրքիայի նախագահ Թայիփ Էրդողանը, ով սատարում է Ադրբեջանին, խոսքով, զենքը ձեռքին եւ, ինչպես հաղորդվում է, սիրիացի վարձկանների հետ, ինչը հերթական անգամ ցույց է տալիս Թուրքիայի առաջնորդի դիվերսիոն հավակնությունները, ով ցանկանում է իր երկիրը վերածել ինչ-որ ավելի մեծ բանի, քան տարածաշրջանային տերությունն է:
Բախվելով Թուրքիայի անդամակցության հարցում Եվրամիության արհամարհական վերաբերմունքին, Էրդողանը շրջվել է դեպի Արեւելք՝ օգտագործելով ինչպես փափուկ, այնպես էլ կոշտ ուժ: Դա ռազմավարություն է, որը կոչվում է նեոօսմանիզմ, որի ընթացքում Թուրքիայի ջանքերի մեծ մասն ուղղված է նախկին Օսմանյան կայսրության տարածքին՝ Մերձավոր Արեւելքում, Արեւմտյան Ասիայում եւ Հարավային Կովկասում:
Էրդողանը հայտարարել է Ադրբեջանի հարձակումներին իր աջակցության մասին՝ «համաշխարհային կարգում Թուրքիայի արժանի տեղին» ձգտելու շրջանակներում: Նույն ելույթում նա դա կապել է Լիբիայում եւ Սիրիայում առկա թուրքական միջամտությունների հետ:
Էրդողանը նմանատիպ լեզվով էր խոսել, երբ անցյալ տարի հանդիպել էր Չինաստանի նախագահ Սի Ցզինպինի հետ՝ համաշխարհային բեմում «իր արժանի տեղը» նվաճելու Պեկինի երազանքը համեմատելով Անկարայի նկրտումների հետ: Ըստ Էրդողանի, Վրաստանն ու Ադրբեջանը կապող, այսպես կոչված, «Միջին միջանցքի» ծրագիրը կարող է դառնալ Չինաստանի «Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ» նախաձեռնության հիմնական բաղադրիչը՝ աշխարհաքաղաքականությանը ավելացնելով փափուկ ուժի առանձնահատկությունը:
Փափուկ ուժի այս հարձակողական գործողություններում իր դերը խաղաց նաեւ Turkish Airlines-ը: Ներկայումս այն աշխարհի ամենամեծ ավիափոխադրողն է: Կենցաղային ապրանքները նույնպես օգնեցին՝ թուրքական սառնարանները, լվացքի մեքենաները եւ Beko վառարանները վաճառվում են գրեթե 150 երկրներում:
Միեւնույն ժամանակ, հանուն Լեռնային Ղարաբաղի՝ Արցախի ճակատամարտը հայերի համար դարձել է շուկայավարման հնարավորություն Թուրքիայի կոշտ ուժի դեմ: Թուրքական արտադրության մարտական անօդաչու թռչող սարքերը պոտենցիալ որոշիչ առավելություն են տվել քիչ հայտնի ադրբեջանական զինվորականներին, իսկ թուրքական զենք արտադրողները հույս ունեն բազմաթիվ նոր պատվերներ ստանալ ամբողջ աշխարհից: Վաճառքի հայտարարված փաստարկներից մեկն այն է, որ, ինչպես սառնարաններ, այնպես էլ թուրքական անօդաչու սարքեր մատակարարողները լավ վաճառքից հետո լավ սպասարկում են ունենում:
Սա հանգեցնում է երկրորդ պատճառի, թե ինչու Կովկասում սրումը նշանակություն ունի՝ սա նախնական դիտումն է այն բանի, թե ինչ տեսք կունենան նոր հակամարտությունները ապագայում: Գրեթե 20 տարի անց այն բանից հետո, երբ ԱՄՆ-ը դարձավ առաջին երկիրը, որը մարտական անօդաչու թռչող սարքեր օգտագործեց Աֆղանստան ներխուժման ընթացքում սեպտեմբերի 11-ի հարձակումներից հետո, երբ Իսրայելն առաջին անգամ անօդաչու թռչող սարքեր կիրառեց հսկողության համար, հնարավորությունները դարձան համաշխարհային: Առնվազն 100 երկրներ այժմ ունեն մարտական անօդաչու թռչող սարքեր, իսկ ավելի քան 20-ը ունեն մոդելներ, որոնք կարող են հրթիռներ արձակել:
Անօդաչու սարքերի արդյունաբերության մեջ մրցակցությունը շատ ավելի բարձր է, իսկ Չինաստանը, ԱՄՆ-ն եւ Իսրայելը նույնիսկ ավելի մեծ խաղացողներ են, քան Թուրքիան: Եվ Իսրայելը մեծ ուշադրության է արժանանում Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության պատճառով, քանի որ նրա կամիկաձե անօդաչու թռչող սարքերն օգտագործում են նաեւ ադրբեջանցիները:
Թուրքիայի եւ Իսրայելի միջեւ հարաբերությունները կարող են վատթարանալ Մերձավոր Արեւելքի շատ խնդիրների պատճառով, բայց Կովկասում դրանք նույն կողմում են, չնայած տարբեր պատճառներով: Իսրայելը զենք է վաճառում Ադրբեջանին, որն էլ իր հերթին Իսրայելին նավթ է մատակարարում եւ վերահսկում է Իրանին: Չնայած Ադրբեջանում, ինչպես Իրանում, շիա մահմեդականների մեծամասնությանը, Թեհրանը սատարում է քրիստոնեական Հայաստանին: Կա նաեւ Ռուսաստանը, որը զորք ունի Հայաստանում, բայց նաեւ զենք է վաճառում Ադրբեջանին:
Սա երրորդ հիմնական պատճառն է, որի համար Լեռնային Ղարաբաղը կարող է ավելի մեծ նշանակություն ունենալ, քան շատերն են կարծում: Գերազգայնական աշխարհում, որտեղ ԱՄՆ-ն ավելի ու ավելի է դիմում ներքին հանրությանը, տարածաշրջանային պատերազմներ հրահրող փոքր հակամարտությունների վտանգը շատ ավելի մեծ է:
ԱՄՆ-ը Ռուսաստանի եւ Ֆրանսիայի հետ միասին մասնակցում է Մինսկի խմբի խաղաղարար նախաձեռնությանը: Բայց քանի որ 1992 թվականից եռյակը փորձում է լուծում գտնել, դժվար թե հիմա գտնի: Հրադադարի մեկ փորձ արդեն ձախողվել է, եւ ԱՄՆ ընտրություններից ընդամենը մի քանի շաբաթ առաջ ոչ ոք չի ակնկալում, որ Դոնալդ Թրամփը կսկսի գործել: Կարծես, նույնիսկ Մոսկվան չգիտի ինչպես արձագանքել՝ հաշվի առնելով իր շահերի բաժանումը եւ ուշադրությունը Ղրղըստանում ու Բելառուսում տիրող ճգնաժամերին:
Առավել ցնցող է Ասիայի մյուս տերությունների դիրքորոշումը Լեռնային Ղարաբաղի հարցում: Աֆղանստանն ու Պակիստանը վճռականորեն աջակցում են Ադրբեջանին, մինչդեռ Հնդկաստանի հասարակությունը վճռականորեն Հայաստանի կողմն է: Հնդկական հեռուստաընկերություններից մեկն այնքան հեռուն է գնացել, որ հակամարտությունը որակել է որպես «3-րդ համաշխարհային պատերազմի դարպաս»՝ պնդելով, որ հազարավոր մարդիկ արդեն զոհվել են անօդաչու թռչող սարքերի սարսափելի հարձակումների հետեւանքով:
Ռազմական գործողությունների բռնկումից ավելի քան երկու շաբաթ անց վերջը չի երեւում՝ հարյուրավոր զոհվածներ, առնվազն 70 000 տեղահանվածներ, Իրանի նախագահ Հասան Ռոհանին զգուշացնում է տարածաշրջանային պատերազմի մասին, եթե ռազմական գործողությունները շարունակվեն: Քանի դեռ ԱՄՆ-ը պարփակվել է իր մեջ, իսկ Ռուսաստանը դեռ որոշում է կայացնում, Էրդողանը կարծես չի պատրաստվում կանգ առնել»:
