Տնտեսությունը դիվերսիֆիկացնելու՝ իշխանությունների հայտարարությունների ֆոնին ամենահեղինակավոր վարկանիշային կազմակերպություններից մեկը՝ Fitch-ը, առաջիկայում էական փոփոխություններ չի ակնկալում. գործակալությունը արձանագրել է, որ Հայաստանը մեծ կախվածություն ունի Ռուսաստանից, չնայած Երևանի ու Մոսկվայի միջև քաղաքական լարվածությանը` փոխադարձ առևտուրը նորանոր ռեկորդներ է գրանցում։ 2023-ի առաջին տասն ամիսներին երկրների առևտրաշրջանությունն անցել է 5 միլիարդ դոլարի սահմանը։
Վիճակագրական կոմիտեի տվյալների համաձայն՝ ԵԱՏՄ երկրների հետ Հայաստանի առևտրաշրջանառությունը 2023 թվականին կազմել է Հայաստանի ընդհանուր առևտրաշրջանառության 36.8 տոկոսը: Ընդ որում, Ռուսաստանի հետ առևտրաշրջանառությունը կազմել է 7 մլրդ 306 մլն 23.9 հազար դոլար՝ 2022-ի նկատմամբ աճելով 43.3 տոկոսով: Հատկանշական է, որ Ղազախստանի և Ղրղզստանի հետ առևտրաշրջանառության ծավալները նախորդ տարի աճել են անգամներով: 2023-ին Ղազախստանի հետ Հայաստանի առևտրաշրջանառությունը աճել է 2.4 անգամ՝ կազմելով 100 մլն 484.2 հազար դոլար, իսկ Ղրղզստանի հետ աճը 4.2 անգամ է՝ 27 մլն 829 հազար դոլար ծավալով:
Արդեն 2024 թվականի հունվարի կտրվածքով ՝ ըստ ՀՀ Վիճակագրական կոմիտեի տվյալների, ՀՀ առևտրաշրջանառությունը աճել է 78,8 տոկոսով` հասնելով 2,1 միլիարդ դոլարի: Եվ սա նույնպես ՌԴ հետ փոխադարձ առևտրի շնորհիվ, որը աճել է 93,3 տոկոսով հասնելով 861,4 միլիոն դոլարի:
ԵՄ-ն Հայաստանի առևտրային գործընկերների ցանկանում անգամ երկրորդը չի: Այդ տեղում Արաբական Էմիրություններն են, որն առաջ է անցել ԵՄ-ից ու Չինաստանից` 338 մլն դոլար ցուցանիշով: Եթե դիտարկենք առավել մանրամասն, ապա կպարզվի, որ դեպի Էմիրություններ արտահանման կեսը ոսկին է։ Ստացվում է, որ Հայաստանը ոչ թե սկսել է առևտուր անել ԱՄԷ-ի հետ, այլ ուղղակի տարանցիկ երկիր է՝ Ռուսաստանից Էմիրություններ ոսկի տեղափոխելու համար։ Եվ այս տվյալների հիման վրա կարող ենք ասել, որ Հայաստանը ոչ թե և ոչ այնքան դիվերսիֆիկացրել է առևտուրը, այլ ավելի է կախվել Ռուսաստանից, քանի որ դարձել է ռուսական ոսկու արտահանողը։
ԵՄ-ն անգամ երրորդ տեղում չէ: Երրորդ տեղում Չինաստանն է` 200 մլն դոլար ցուցանիշով և 9,3% աճով: Իսկ չորրորդ տեղում հայտնված Եվրոմիության հետ, որին անդամակցելու հայտ ենք ուզում նեկայացնել, առևտուրը կրճատվել է 28%-ով` հասնելով 140 մլն դոլարի: Դիցուք Ֆրանսիայի հետ առևտրաշրջանառությունը կրճատվել է 52,7 տոկոսով և կազմել է ընդամենը 6,4 միլիոն դոլար, համեմատության համար նշենք, որ 2023 թվականի հունվարին այդ թիվը կազմում էր 13,5 միլիոն դոլար: Անկում է ապրել նաև Գերմանիայի հետ առևտրաշրջանառությունը: Եթե 2023 թվականի հունվարին այդ թիվը կազմում էր 51,7 միլիոն դոլար, ապա 2024 թվականի հունվարին այն կազմում է ընդամենը 29,5 միլիոն դոլար: Հունաստանի հետ առևտրաշրջանառությունը 2024 թվականի հունվարին կազմել է 1,9 միլիոն դոլար, 2023-ի նույն ժամանակահատվածում այն կազմում էր 5,5 միլիոն դոլար: Լեհաստանի հետ երկկողմ առևտրաշրջանառությունը ևս կրճատվել է շուրջ երկու անգամ՝ այս տարվա հունվարին այն կազմել է 5,2 միլիոն դոլար, 2023-ի հունվարին այդ թիվը կազմում էր 10,6 միլիոն դոլար:
ԱՄՆ հետ երկկողմ առևտրաշրջանառությունը թեև չի կրճատվել, սակայն, աճն էլ կարելի է ասել չնչին է՝ ընդամենը 3,9 տոկոս և կազմել է 51,4 միլիոն դոլար: Մեծ Բրիտանիայի հետ երկկողմ առևտրաշրջանառությունը նույնպես դրական տեղաշարժեր չի արձանագրել, հակառակը, եթե 2023-ի հունվարին այն կազմել է 9,5 միլիոն դոլար, ապա այս տարվա հունվարին նվազել է , հասնելով՝ 3.3 միլիոն դոլարի:
Ստացվում է, որ եթե արևմուտքը ցանկանում է ՀՀ համար փոխարինել ՌԴ-ին, ապա պետք է ավելացնի իր առևտրաշրջանառությունը ավելի քան 6 անգամ, ինչը ստեղծված աշխարհաքաղաքական իրավիճակում դժվար թե իրականանալի է: Պարզ վիճակագրությունը ցույց է տալիս, որ Հայաստանի համար միակ և առանցքային առևտրական գործընկերը՝ ՌԴ-ն է և ՀՀ տնտեսական աճի առյուծի բաժինը պայմանավորված է հենց ՌԴ հետ երկկողմ առևտրաշրջանառության աճով: Ինչ վերաբերվում է հավաքական արևմուտքին, ապա տեսնում ենք, որ ի հեճուկս գեղեցիկ խոստումների՝ արևմտյան երկրների հետ երկկողմ առևտրաշրջանառությունը կտրուկ անկում է գրանցում, հետևաբար կարելի է փաստել, որ տնտեսության դիֆերսիֆիկացիան մնալու է թղթի վրա, դրա իրագործման համար չկա և ոչ մի անհրաժեշտ պայման...
